wisceralnej). Pomimo swojej nazwy nie ogranicza się ona do obszaru czaszki i opon mózgowych i rdzeniowych, lecz stanowi dostęp do całego ludzkiego organizmu. Takie oddziaływanie możliwe jest dzięki wpływowi na układ oponowy będący osiową częścią systemu powięziowego oraz na układ nerwowy, w szczególności ośrodki i nerwy autonomiczne (przywspółczulne i współczulne). Z tego względu praca za pomocą osteopatii czaszkowo-krzyżowej ma działanie regulacyjne obejmujące cały ustrój. Możliwe jest również lokalne wykorzystanie osteopatii czaszkowo-krzyżowej np. w przypadku bólów głowy (migren, napięciowych bólów głowy itp.), problemów z nawrotowymi zapaleniami zatok przynosowych i uszu, niektórych typów szumów usznych, problemów ze stawami skroniowo-żuchwowymi, dysfunkcji czaszkowo-żuchwowych, skośnogłowia funkcjonalnego itd.
Historia osteopatii czaszkowo-krzyżowej związana jest z nazwiskiem Williama Garnera Sutherlanda. Jako student osteopatii obserwował on w gablocie szkolnej ekspozycję czaszki rozłożonej na poszczególne kości. Zaintrygowało go doskonałe dopasowanie do siebie powierzchni stycznych kości, które nie były jednolite, lecz pasowały do siebie niczym koła zębate. Owe połączenia zwane szwami czaszkowymi przypominały mu połączenia stawowe innych kości. Sutherland doszedł do wniosku, że musi istnieć powód zachowania przez naturę owych połączeń w wieku dorosłym. Czaszka nie jest nieruchomą puszką zawierającą w sobie mózg, lecz ma zdolność do wykonywania minimalnych ruchów, które są istotne dla jej właściwego funkcjonowania. Rozważanie to było logiczne, ponieważ u dzieci szwy są otwarte, aby umożliwić wzrost mózgu i absorbować siły działające od zewnątrz i wewnątrz na głowę dziecka. Kwestią sporną pozostawało pytanie o okres zarastania szwów. Obecne badania dowodzą, że w ich obrębie występują m. in. naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe, co świadczy o innej strukturze szwów niż otaczające je kości. Hipotetycznie może więc dochodzić do kumulacji napięć w obrębie szwów skutkujących pojawianiem się lokalnych zaburzeń. Ze względu na bliskość ośrodkowego układu nerwowego wspomniane zaburzenia mogłyby przypuszczalnie powodować bardziej odległe problemy. Podobnego zdania był W.G. Sutherland. Dokonał on weryfikacji swoich przypuszczeń na drodze eksperymentalnej. Skonstruował specjalny hełm wyposażony w różne śruby. Hełm ten ściśle zamocował na swojej głowie i dokręcał poszczególne śruby, kompresując i unieruchamiając wybrane obszary czaszki. W wyniku tej procedury obserwował u siebie zmiany zachowania (charakterologiczne), bóle głowy, a nawet omdlenia i napady przypominające padaczkę. W ten sposób doszedł do przekonania o istotnym znaczeniu połączeń pomiędzy kośćmi czaszki i zachowania włąsciwej ruchomości pomiędzy nimi.
Kolejną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było pochodzenie tak zwanego rytmu czaszkowego, zwanego również pierwotnym mechanizmem oddechowym lub rytmicznym impulsem czaszkowym. Zdaniem Sutherlanda źródłem ruchu było rytmiczne napełnianie i opróżnianie się przestrzeni zawierających płyn mózgowo-rdzeniowy. Ze względu na obecność płynu w obrębie całego układu nerwowego wspomniany ruch miał być przenoszony z czaszki za pośrednictwem opony twardej do kości krzyżowej. Odpowiednio wyćwiczony terapeuta miał być w stanie wyczuć rytm nie tylko na czaszce i kości krzyżowej, lecz również w obrębie całego ciała. Koncepcja produkcji płynu mózgowo-rdzeniowego jako motoru napędowego mechanizmu czaszkowo-krzyżowego nie została potwierdzona. Kolejna próba znalezienia wytłumaczenia powstawania fenomenu wyczuwanego przez osteopatów zwanego rytmem czaszkowo-krzyżowym doprowadziła do opracowania teorii, zgodnie z którą rytm ten jest wypadkową interferencji, czyli nakładania się fal różnych rytmów o różnych częstotliwościach w obrębie ciała (np. tętna i rytmu oddechowego). Teoria ta nie jest pewna i nie została dotychczas udowodniona. Pojawiła się również hipoteza, według której rytm czaszkowo-krzyżowy jest w rzeczywistości rytmem kładu autonomicznego. Wraz z rozwojem teorii poliwagalnej Stephena Porgesa prowadzone są pomiary rytmu wagalnego, który być może stanowi podłoże fizjologiczne zjawiska zwanego rytmem czaszkowym. Aczkolwiek do chwili obecnej nie udało się ustalić, czym jest rytm czaszkowo-krzyżowy, jest on wykorzystywany przez osteopatów jako jedno z licznych narzędzi diagnostycznych, kontrolnych oraz terapeutycznych. Doświadczenia empiryczne wskazują na dużą skuteczność pracy czaszkowej w sytuacjach, w których inne formy terapii mają niewiele do zaoferowania. Pomimo kontrowersji odnośnie podłoża teoretycznego sama terapia jest szeroko rozpowszechniona i uzupełnia postępowanie osteopatyczne.
W osteopatii czaszkowej istnieje możliwość pracy na strukturach kostnych. Odpowiednie chwyty umożliwiają wejście w linie napięć wewnątrzkostnych i ich uwolnienie. Terapię taką przeprowadza się często w strefach wzrostu kości czaszki (dawnych jądrach kostnienia) oraz w stwierdzonych palpacyjnie miejscach zgrubień, napięć i naprężeń. Pod wpływem takiego oddziaływania kość, będąca żywą tkanką, zdaje się rozmiękczać niczym topiące się masło. Ta forma oddziaływania jest szczególnie wskazana przy urazach czaszki.
Kolejnym miejscem, na którym skupia się osteopatia czaszkowo-krzyżowa, są szwy czaszki. Te drobne połączenia pomiędzy kośćmi często gromadzą napięcia będące przyczyną bólów głowy. Często na połączeniach kości znajdują się otwory dla struktur naczyniowych i nerwowych. Napięcia w obrębie otworów ograniczają właściwe funkcjonowanie struktur je otaczających. Dotyczy to między innymi nerwu błędnego, będącego głównym nerwem przywspółczulnym naszego organizmu, który jest odpowiedzialny za przesyłanie i odbieranie informacji prawie ze wszystkich narządów wewnętrznych. Przez ten sam otwór przechodzi również żyła szyjna wewnętrzna. Zaburzenia napięciowe struktur są zdaniem osteopatów odpowiedzialne za zastoje żylne w obrębie głowy, skutkujące jej bólami, napięciem, pulsowaniem itd. Z innych otworów czaszkę często opuszczają inne nerwy (trójdzielny, twarzowy, podjęzykowy itd), których zaburzenia mogą prowadzić do bólu twarzy, niewyjaśnionych bólów zębów, problemów z połykaniem i ssaniem (także u dzieci) itd. W obrębie struktur kostnych znajdują się takie elementy jak kanał łzowy. Ich uwolnienie pomaga w odpływie łez, często rozwiązując bolesny problem u dzieci. W okresie dzieciństwa zaczynają kształtować się zatoki przynosowe. Często ulegają one stanom zapalnym. Praca za pomocą osteopatii czaszkowo-krzyżowej może być pomocna również w tego rodzaju problematyce. Zgodnie z osteopatycznym modelem kości czaszki mogą znajdować się w dysfunkcjach względem siebie, które następnie poprzez struktury oponowe mogą przenosić się na dalsze obszary organizmu.
Następnym obszarem zainteresowania osteopatii czaszkowej jest opona twarda mózgu i rdzenia kręgowego. Za pośrednictwem struktur czaszki osteopata stara się wpłynąć na oponę mózgu (głównie sierp i namiot) oraz worek oponowy rdzenia kręgowego. Opona twarda gromadzi napięcia w obrębie istotnych struktur hormonalnych i mózgowych (np. przysadki). Do jej zaburzenia może dochodzić np. w wyniku urazów (upadków), kiedy siły przenoszą się z kości krzyżowej na czaszkę za pośrednictwem worka oponowego. Także w trakcie porodu kość krzyżowa wykonuje istotną pracę, pociągając za oponę twardą. Mechanizmem tym (poprzez wpływ hormonalny) tłumaczy się występowanie depresji poporodowej. Terapia osteopatyczna uważana jest za wartościową pomoc w opisanych sytuacjach.
Ciekawym obszarem oddziaływania jest również autonomiczny układ nerwowy. Wspomniano już powyżej o nerwie błędnym i jego roli. W obrębie czaszki i górnego odcinka szyjnego znajdują się inne zwoje tego istotnego układu naszego organizmu. Także technika CV4 dedykowana czwartej komorze mózgu ma w założeniu oddziaływać między innymi na układ autonomiczny. Z tego względu terapia czaszkowo-krzyżowa ma działanie regulujące względem właściwie wszystkich układów organizmu. Obniżenie napięcia układu współczulnego i stymulacja układu przywspółczulnego pozwalają na osiągnięcie relaksu i zmniejszenie negatywnego wpływu stresu na fizjologię ciała.
Niektórzy osteopaci podejmują próby pracy z płynem mózgowo-rdzeniowym, zatokami żylnymi mózgu oraz tkanką mózgu. Nie są to standardowe procedury, mimo to efekty czasami są zdumiewająco dobre. Techniki takiej pracy nie ograniczają się do palpacji, lecz często mają charakter energetyczny i wizualizacyjny.
Osteopatia czaszkowo-krzyżowa ze względu na swoje oddziaływanie ogólnoustrojowe poprzez wpływ na układ autonomiczny i powięziowy często wykorzystywana jest do pracy z traumą o charakterze psychicznym. Znane jest zjawisko uwolnienia somato-emocjonalnego, które może mieć zastosowanie w psychosomatyce.
Integralną częścią pracy czaszkowo-krzyżowej jest terapia dysfunkcji czaszkowo-żuchwowych. Problemy stawu skroniowo-żuchwowego są przyczyną znacznych dolegliwości w dużym stopniu ograniczających jakość życia. Stomatologia i ortodoncja nie zawsze dysponują narzędziami pozwalającymi na zajęcie się tym zagadnieniem i usunięcie przyczyny zaburzeń, a nie tylko ich zamaskowanie.
Osteopatia czaszkowo-krzyżowa jest niedocenianym jeszcze i nie do końca poznanym narzędziem pozwalającym radzić sobie z licznymi problemami, które wydawały się trwale ograniczać funkcjonowanie pacjentów. Z tego powodu jest ona godna zainteresowania zarówno ze strony cierpiących pacjentów, jaki i terapeutów, którzy chcą im skutecznie pomagać.